
Uit nieuw onderzoek blijkt dat de
belangrijkste oorzaak van artrose niet moet worden gezocht bij slijtage
van de gewrichten. De echte boosdoeners zijn ontstekingen.
Onderzoekers van de universiteit van Stanford hebben een opzienbarende
ontdekking gedaan die lijkt aan te tonen dat de medische wereld het wat
artrose betreft helemaal mis heeft. Artsen dachten altijd dat artrose
vooral wordt veroorzaakt door blessures, beschadigingen of mechanische
slijtage. Maar de ziekte en schijnbare slijtage konden wel eens
grotendeels het gevolg zijn van lichte ontstekingen, zo doet het
onderzoek uit Stanford vermoeden.
In 2011 onderzocht William Robinson − hoofdonderzoeker immunologie en
reumatologie in Stanford − samen met zijn collega’s weefsel uit de
gewrichten van artrosepatiënten. Ze vonden daarin verhoogde aantallen
migrerende ontstekingscellen die al vroeg in het ziekteverloop bepaalde
stoffen uitscheiden. Deze stoffen zetten de ‘complementcascade’ in gang,
een keten van moleculaire reacties die uiteindelijk uitmondt in een
aanval van ons afweersysteem. Normaal gesproken is deze aanval gericht
tegen binnendringende micro-organismes. Maar in dit geval werden de
gewrichten zelf aangevallen.
Artsen vinden wel aanwijzingen voor ontstekingen bij
artrosepatiënten, al zijn die lang niet zo hevig als bij reumatoïde
artritis. Robinsons team ontdekte echter een verhoogd aantal
ontstekingscellen vroeg in het ziekteverloop, dus vóórdat er symptomen
zijn. En dat wijst erop dat ook bij artrose, ontstekingen de
belangrijkste ‘aanstichter’ van het probleem zouden kunnen zijn.
Dat betekent mogelijk dat artrose, net als reumatoïde artritis,
eigenlijk een auto-immuunziekte is, waarbij het lichaam zichzelf
aanvalt. Dat zou ook verklaren waarom artrose niet simpelweg een
ouderdomsziekte is maar ook vaak al bij veertigers optreedt.
Vernietiging van kraakbeen
Robinson en zijn team gebruikten geavanceerde laboratoriumtechnieken om
de eiwitconcentraties in de gewrichtsvloeistof van artrosepatiënten te
vergelijken met die van gezonde mensen. Ze ontdekten dat de genen die
het erfelijke recept vormen voor ontstekingseiwitten, actiever waren.
Daardoor werden er meer eiwitten geproduceerd die de complementcascade
versnellen, maar juist minder eiwitten die deze cascade afremmen.
De onderzoekers uit Stanford ontdekten zowel in de gewrichten van
proefdieren als in menselijk weefsel het zogeheten ‘membraanaanvallend
complex’ (MAC), dat zich aan de kraakbeencellen bleek te binden. Dit MAC
bestaat uit een groep eiwitten en vormt het nucleaire wapentuig van het
complementsysteem. Gewoonlijk gebruikt het MAC zijn vuurkracht om gaten
te schieten in cellen die door virussen of bacteriën zijn geïnfecteerd.
Maar wanneer het MAC zich aan kraakbeencellen bindt, gaan die meer
complementcascade-eiwitten, ontstekingsstoffen en enzymen afgeven, en
wordt het kraakbeen uiteindelijk vernietigd. Bovendien blijft het
‘fibromoduline’, een afbraakproduct dat bij dit vernietigingsproces
ontstaat, het complementsysteem voortdurend opporren. Dat zorgt ervoor
dat de cyclus van verwoesting blijft doordraaien.
Toen de onderzoekers naar de gewrichten van dieren met artrose keken,
vonden ze een verband tussen de aanvalskracht van het complementsysteem
en de ernst van de functionele beperkingen: hoe actiever het
complementsysteem was, hoe slechter het dier kon lopen.
Paradigmaverschuiving
Volgens de huidige medische opvattingen is artrose ongeneeslijk. Het
gebruikelijke advies is om af te vallen, te bewegen, allerlei medicijnen
te slikken om de pijn en de vermoedelijke ontsteking te verminderen, en
alvast rekening te houden met een gewrichtsvervangende operatie.
Tijdens de behandeling wordt er voortdurend gebalanceerd op het slappe
koord tussen pijnbestrijding en overbelasting van hart en lever door de
medicijnen.
Maar Robinson verwacht dat de ontdekking van zijn team voor een
paradigmaverschuiving zal zorgen in de manier waarop de medische wereld
tegen de behandeling van artrose aankijkt. Artrose moet niet worden
beschouwd als een onvermijdelijk gevolg van het ouder worden, zo wijst
het onderzoek uit Stanford uit. In plaats daarvan kan iemands leefstijl
worden geanalyseerd om te bepalen wat de chronische ontsteking
veroorzaakt en welke natuurlijke middelen kunnen helpen om de
voortschrijdende achteruitgang af te remmen.
Prikkels uit de omgeving
Deze nieuwe bevindingen vormen de eerste wetenschappelijke bevestiging
van iets wat veel beoefenaars van de functionele geneeskunde al weten
uit de praktijk. John Mansfield, gepensioneerd arts en auteur van
Arthritis: the allergy connection (1991), behandelde met succes enkele
duizenden patiënten met gewrichtsontsteking in zijn kliniek in Engeland.
Volgens hem ontstaan de meeste vormen van gewrichtsontsteking
(artritis) door prikkels uit de omgeving, en worden ze veroorzaakt door
een intolerantie voor bepaalde voedingsbestanddelen of chemische stoffen
in de omgeving. Mansfield denkt dat bij zo’n negentig procent van de
patiënten verbeteringen kunnen optreden of zelfs dat ze volledig kunnen
genezen door simpelweg hun leefstijl aan te passen.
Wilt u weten hoe uw leefstijl ontstekingen in uw lichaam kan
veroorzaken? Dat is gewoon een kwestie van goed zoeken. Deze zoektocht
kunt u het best samen met een gediplomeerd en ervaren voedingstherapeut
ondernemen. Die kan u helpen de oorzaak op te sporen en te kiezen uit
allerlei natuurlijke behandelingen waarvan is aangetoond dat ze net zo
goed werken als medicijnen, en soms zelfs beter.
Hebt u overgewicht?
Overgewicht zorgt voor een grotere belasting van de gewrichten en lijkt
een belangrijke factor bij artrose. Mensen met overgewicht hebben vaak
niet alleen last van artrose in gewrichten die veel gewicht dragen,
zoals de knieën, maar ook in de gewrichten van de vingers. Dat wijst
erop dat het verband tussen overgewicht en artrose niet alleen wordt
veroorzaakt door een biomechanische belasting.
Onderzoekers van de universiteit van Washington denken dat vetweefsel
een belangrijke bron is van ontstekingsbevorderende stoffen zoals
cytokines, chemokines en adipokines. Deze stoffen kunnen ontstekingen
stimuleren en sturen het artroseproces aan.3
De link met overgewicht heeft misschien meer te maken met iemands
algehele voedingspatroon en leefstijl, en hoe die kunnen leiden tot
insulineresistentie en een verstoorde stofwisseling. Deze combinatie van
afwijkingen wordt wel het ‘metaboolsyndroom’ genoemd, dat weer
samenhangt met aderverkalking, diabetes en allerlei andere hedendaagse
ziektes. De belangrijkste factoren die hieraan bijdragen, zijn een
teveel aan suiker, bewerkte voedingsmiddelen en gebakken voedsel. Want
die leiden tot de afgifte van vrije radicalen die, in een overmaat, de
weefsels rond de gewrichten kunnen beschadigen.
Wat u eraan kunt doen: laat gebakken voedsel, geraffineerde suikers
en koolhydraten, en bewerkte voedingsmiddelen staan. Ga over op een
plantaardig, mediterraan dieet met weinig verzadigde vetten. Gebruik ook
veel ontstekingsverlagende voedingsmiddelen zoals citrusvruchten en
donkergroene bladgroenten (allebei zo vers mogelijk). Citrusvruchten
bevatten veel antioxidanten en bladgroenten zijn rijk aan vitamine K,
een andere natuurlijke ontstekingsremmer.
Hebt u een verstoorde vetzuurbalans?
De bewerkte voeding van tegenwoordig bevat te weinig omega-3 vetzuren en
te veel omega 6-vetzuren. Dat kan leiden tot ontstekingen, die op hun
beurt beschadigde, gezwollen en pijnlijke gewrichten opleveren.4
Artrosepatiënten hebben ook slecht werkende mitochondriën – de
krachtcentrales van de cel die de energie leveren waarmee onze cellen
hun werk kunnen doen.5
Wat u eraan kunt doen: zorg dat uw voeding een optimale verhouding
(1:1 tot 5:1) bevat aan omega 3-vetzuren ten opzichte van omega 6-
vetzuren, door extra omega 3-vetzuren te slikken.
Aanbevolen dosering: per dag 1400 mg EPA (eicosapentaeenzuur) en 1000 mg DHA (docosahexaeenzuur)
Bent u overgevoelig voor bepaalde voedingsmiddelen?
De ervaring van veel voedingsdeskundigen is dat artrose vaak door een
voedselallergie of voedselintolerantie wordt veroorzaakt. Veel patiënten
met gewrichtsontsteking blijken overgevoelig te zijn voor nachtschades
(Solanaceae), een plantenfamilie waartoe bijvoorbeeld aardappels,
aubergines, paprika’s, tomaten en tabaksplanten behoren. Alle
nachtschades bevatten alkaloïden, natuurlijke giftige stoffen. In een
onderzoek bij 434 patiënten met gewrichtsontsteking gaf 68 procent aan
dat hun klachten geheel of gedeeltelijk waren verdwenen nadat zij
nachtschades uit hun voeding hadden weggelaten.6
Ook een dieet gebaseerd op ‘oervoeding’ kan helpen. Dit zogeheten
‘paleodieet’ bevat over het algemeen minder allergenen, zoals granen,
aardappels, zuivel, conserveermiddelen en andere voedseladditieven.
Bovendien zit er meer vis in, en visoliën zijn goed voor patiënten met
gewrichtsontstekingen.
Wat u eraan kunt doen: denk aan een voedselovergevoeligheid als u last
hebt van gewichtsproblemen (zowel over- als ondergewicht); gezwollen
handen, ogen, enkels of buik; overmatig zweten, zelfs zonder inspanning;
voortdurende vermoeidheid ondanks voldoende slaap; een te hoge
hartslag, vooral na de maaltijd. Werk samen met een ervaren
voedingstherapeut en laat u testen op voedselallergieën. Probeer een
eliminatiedieet, een intradermale provocatieneutralisatie
(huidprik)-methode of de enzymgepotentieerde desensibilisatie
(EPD)-methode van de Britse arts Len McEwen. Bij een
neutralisatiemethode worden via een injectie of druppels onder de tong,
zeer kleine hoeveelheden van verschillende allergieopwekkende stoffen
toegediend. Elke reactie (meestal een huidreactie) wijst erop dat iemand
overgevoelig is voor die stof. Laat deze stoffen weg uit uw voeding of
laat u hiervoor desensibiliseren (ongevoelig maken).
Hebt u een lekkende darm?
Bij een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmen (leaky gut of lekkende
darm) neemt de darmwand eiwitten op die onvolledig verteerd zijn. Dit
verschijnsel is in verband gebracht met allerlei aandoeningen, waaronder
gewrichtsontsteking en andere gewrichtsproblemen.7 U hebt vrijwel zeker
een lekkende darm als u langdurig niet-steroïdale ontstekingsremmers
hebt gebruikt (NSAID’s). Deze geneesmiddelen verhogen namelijk de
doorlaatbaarheid van de darmwand door de productie van de beschermende
stof prostaglandine te blokkeren. Dat gebeurt al na inname van één
enkele dosis van bijvoorbeeld aspirine of indometacine.8 Langdurig
gebruik van NSAID’s, zoals bij artrose vaak gebeurt, leidt tot ernstig
ontstoken en zeer doorlaatbare darmen, en houdt zo het probleem in
stand.
Wat u eraan kunt doen: laat de doorlaatbaarheid van uw darmen bepalen
met een suikerresorptietest. Slik ook probiotica, want daarvan is
aangetoond dat dit de doorlaatbaarheid van de darmen vermindert. Kies
een product met lactobacillen, bifidobacteriën, Saccharomyces boulardii
en (onschuldige) stammen van Escherichia coli en streptokokken.
Bent u gevoelig voor een chemische stof?
Naast voedingsmiddelen kunnen volgens Mansfield talloze stoffen in onze
omgeving tot gewrichtsontsteking leiden. Dat zijn bijvoorbeeld
tabaksrook, bestrijdingsmiddelen, parfum en zelfs haarlak, maar ook
stof, huisstofmijt en schimmels. Verder spelen huishoudelijk gas,
formaldehyde en bestrijdingsmiddelen in voeding vaak een rol. Zo bleken
veel van Mansfields patiënten allergisch te zijn voor gas, en
verbeterden of verdwenen hun klachten onmiddellijk nadat ze van koken op
gas overstapten naar elektrisch koken.
Wat u eraan kunt doen: niet alleen huishoudelijk gas en uitlaatgassen
zijn verdacht, maar ook de chemicaliën in persoonlijke
verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen. Verder kunnen ook
borstimplantaten en andere siliconenprotheses ontstekingsachtige
verschijnselen, zoals zwelling, in de gewrichten veroorzaken. Bovendien
kunnen protheses de productie stimuleren van antistoffen tegen collageen
(bestanddeel van bindweefsel), die zich daarna in gevoelige weefsels
verzamelen.9 Bij sommige vrouwen verdwijnen de gewrichtsklachten als hun
implantaat wordt verwijderd. Bij een contact- of luchtwegallergie kunt u
zich ook met de intradermale neutralisatiemethode laten behandelen.
De veertien meest voorkomende allergenen:
melk en andere zuivelproducten
soja
tarwe
aardappels en andere soorten uit de nachtschadefamilie (tomaten, paprika, aubergine en tabak)
rundvlees
geraffineerde suiker
chocolade
koffie
maïs
eieren
sinaasappels
varkensvlees
thee
gist
Niet-ontstekingsremmers
Als u niet zo blij bent met uw artrosemedicijnen, dan denkt Peter
Gøtzsche u te kunnen vertellen waarom. Gøtzsche is hoofd van de
Scandinavische tak van het internationale wetenschappelijke netwerk The
Cochrane Collaboration. Hij zegt dat niet-steroïdale ontstekingsremmers
(NSAID’s) ontstekingen helemaal niet remmen.
‘Het idee dat NSAID’s ontstekingsremmend werken, klopt niet, net als
zoveel andere mythes over medicijnen die door de geneesmiddelenindustrie
zijn bedacht en gepromoot’, zegt hij onomwonden in zijn nieuwste boek
Deadly medicines and organised crime: how big pharma has corrupted
healthcare, dat vorig jaar is verschenen.
Gøtzsche doet al sinds hij in 1977 medisch directeur van Astra-Syntex
was, uitvoerig onderzoek naar NSAID’s. Astra produceerde in die tijd
Naproxen, een van de eerste NSAID’s. Toen Gøtzsche de werking van
diverse NSAID’s onderzocht, ontdekte hij dat geneesmiddelenfabrikanten
de informatie over deze hele groep geneesmiddelen manipuleerden, zonder
dat met harde gegevens te onderbouwen. Artsen kregen daardoor de indruk
dat NSAID’s beter waren dan paracetamol, omdat deze niet alleen de pijn
maar ook ontstekingen verminderden.
Toen Gøtzsche samen met een groep orthopedisch chirurgen een eigen
onafhankelijk onderzoek naar Naproxen deed, bleek het de
ontstekingsverschijnselen bij patiënten met een verstuikte enkel niet te
verminderen. De patiënten herstelden sneller door de geblesseerde enkel
gewoon te bewegen.
Gøtzsche analyseerde zo’n 244 NSAID-onderzoeken en kwam tot de
ontdekking dat middelen van de sponsorende fabrikanten opvallend vaak
gunstiger uit de bus kwamen dan de controlemiddelen.1 In zijn eigen
onderzoek bleken NSAID’s bovendien niet ontstekingsremmend te werken: ze
hadden net zo weinig effect op de gezwollen vingers van patiënten met
reumatoïde artritis als de placebo’s (nepmiddelen).
Het meest schokkende van de NSAID-onderzoeken, schrijft Gøtzsche, was
dat de gevaren van deze medicijnen werden gebagatelliseerd, terwijl
NSAID’s nogal eens maag-darmbloedingen en hartinfarcten veroorzaken.
Verder ontdekte hij dat het verdubbelen van de dosis, zoals patiënten
vaak wordt geadviseerd, verwaarloosbare voordelen heeft, terwijl dit wel
twee keer zoveel kans geeft op schadelijke effecten, zoals bloedende
zweren en zelfs overlijden.2
1 Dan Med Bull, 1990; 37: 329-36
2 Clin Evid, 2004; 12: 1702-10

De beste alternatieven om gewrichtsontsteking te bestrijden
De conventionele behandelmethodes voor gewrichtsontsteking zijn lang
niet altijd effectief en het is daarom geen verrassing dat veel
patiënten hun heil zoeken bij alternatieve geneeswijzen. Veel mensen
hebben daar baat bij en hebben bijvoorbeeld minder pijnklachten.1 We
bespreken hier de best onderzochte behandelingen waarvan is aangetoond
dat ze ontstekingen verminderen en tot een betere gewrichtsfunctie
leiden. Artsen als John Mansfield adviseren patiënten ook om een goed
multivitamine-mineralencomplex te slikken, met daarin minstens 25 mg
vitamine B5 (pantotheenzuur) en B3 (niacinamide), zink (50 mg), vitamine
C (maximaal 3000 mg), vitamine E (400 IE), selenium (200 microgram) en
vitamine D (2000-3000 IE) als u daar een tekort aan hebt.
Glucosamine en chondroïtine
Glucosamine is de belangrijkste bouwsteen van proteoglycanen. Dat zijn
grote moleculen in het kraakbeen die water binden, waardoor het
kraakbeen elastisch wordt en de gewrichten soepel en glad kunnen
bewegen. Ook chondroïtine, een nog groter molecuul, helpt de gewrichten
soepel te houden. Het remt bovendien de afbraak van kraakbeen en draagt
bij aan het herstel ervan.2
Hoewel de werking van deze supplementen niet onomstotelijk is bewezen,
laten veel onderzoeken gunstige effecten zien. Na het slikken van
glucosamine en chondroïtine duurt het slechts vier uur voordat ze in de
gewrichten zijn opgenomen. De moleculen dragen in laboratoriumproeven
bij aan de beschermende werking van het kraakbeen en kunnen zelfs de
groei van kraakbeen stimuleren. Volgens één theorie verbeteren ze de
kwaliteit van het synoviaal vocht, de vloeistof in de gewrichten. Verder
blijkt uit klinisch onderzoek (bij mensen) dat glucosamine een
natuurlijke ontstekingsremmer is die het ziekteverloop kan vertragen,
terwijl chondroïtine helpt kraakbeenverlies en gewrichtsontstekingen in
de knieën en vingers te verminderen.3
Aanbevolen dosering: glucosaminesulfaat: maximaal 3200 mg per dag; chondroïtine:
maximaal 3600 mg per dag
SAMe (S-adenosylmethionine)
S-adenosylmethionine (SAMe) komt van nature voor in vrijwel elk weefsel
en elke vloeistof in ons lichaam, en heeft een krachtige
ontstekingsremmende werking. Het verlicht pijn, verbetert de
gewrichtsfunctie en vermindert stijfheid.4 Ook blijkt SAMe de productie
van kraakbeen te stimuleren. Hoewel het mechanisme nog niet is
onderzocht, kan SAMe misschien zelfs ontstekingsbevorderende stoffen
remmen, de kraakbeenproductie en -overleving beïnvloeden en de productie
van antioxidanten bevorderen.5
Aanbevolen dosering: dagelijks maximaal 1200 mg, verdeeld over de dag
MSM (methylsulfonylmethaan)
Methylsulfonylmethaan (MSM) is een zwavelbron die van nature voorkomt in
de weefsels en vloeistoffen van alle planten, dieren en mensen. MSM kan
pijn en zwelling verminderen en de afbraak van gewrichten stoppen door
de vrije radicalen weg te vangen die ontstekingen veroorzaken. Het is
aangetoond dat MSM de pijn vermindert en de gewrichtsfunctie verbetert
als het minstens twaalf weken lang wordt geslikt.6
Aanbevolen dosering: dagelijks maximaal 1200 mg, verdeeld over de dag
Niet-gedenatureerd collageen type II
Supplementen met niet-gedenatureerd collageen type II schakelen de
auto-immuunreactie uit die leidt tot de gewrichtsontstekingen, zo blijkt
uit onderzoek bij paarden met gewrichtsontstekingen.7
Aanbevolen dosering: 10 mg per dag
Hyaluronzuur
Hyaluronzuur, een waterbindend molecuul, is een bouwsteen van kraakbeen.
Supplementen met hyaluronzuur remmen de productie van enzymen die
gezond kraakbeenweefsel beschadigen. Ook beïnvloeden ze de pijnsignalen.
Als hyaluronzuur direct in het kniegewricht wordt gespoten, kan het de
gewrichtsfunctie helpen verbeteren.8 Het kan ook geslikt worden, en
volgens onderzoek bij proefdieren werkt dat het best in preparaten die
ook fosfolipiden bevatten.9 Patiënten met artrose van de knie hadden
minder pijn en een betere algehele gewrichtsfunctie als ze dagelijks
gedurende acht weken supplementen slikten.10
Aanbevolen dosering: 40 mg per dag
Pycnogenol®
Pycnogenol® is een extract van de schors van de zeeden (Pinus pinaster).
In één onderzoek verminderde het na acht weken de pijn en stijfheid bij
lichte artrose. Patiënten die Pycnogenol® gebruikten, bleken minder
pijnstillers te hoeven slikken en konden meer dagelijkse bezigheden
aan.11
Aanbevolen dosering: zoals op de productverpakking of door uw behandelaar wordt aangegeven
Bromelaïne
Dit eiwitsplitsende enzym komt uit de ananasplant (Ananas comosus) en
werkt mogelijk beter dan de NSAID diclofenac bij het verminderen van
pijn en verbeteren van de gewrichtsfunctie.12
Aanbevolen dosering: dagelijks driemaal 90 mg
Curcumine
Curcumine is een gele kleurstof en een natuurlijke fenolverbinding uit
de kurkumaplant of geelwortel (Curcuma longa). Het middel wordt in de
ayurvedische geneeskunde, de traditionele geneeswijze in India, gebruikt
om gewrichtsontstekingen te behandelen. Het stopt de afbraak van
kraakbeen en vermindert ontstekingen.13
Aanbevolen dosering: 400-800 mg per dag
Onverzeepbare avocado- en soja-olieën (ASU)
Onverzeepbare avocado- en soja-olieën zijn speciale olieme
ngsels die het
herstel van kraakbeen kunnen bevorderen en de hoeveelheid
ontstekingsbevorderende cytokines in de bloedbaan verlagen. Daardoor
verbetert de gewrichtsfunctie, vermindert de pijn en zijn er bovendien
minder NSAID’s nodig.14
Door Lynne McTaggart