Leven zonder geweld

We zijn gewelddadig. Mensen zijn altijd gewelddadig geweest. Ik wil, als mens, ontdekken hoe dit geweld te boven gekomen, ontstegen kan worden.

Wat moet ik doen? Ik zie wat geweld in de wereld heeft uitgericht, hoe het elke vorm van relatie heeft vernietigd, hoe het in elk mens grote angst en ellende teweeg heeft gebracht – ik zie dat allemaal en ik zeg tegen mezelf: ‘Ik wil werkelijk een vredig leven leiden waarin een grote overvloed aan liefde is – elk geweld moet verdwijnen.’ Wat moet ik dan doen? 

Ten eerste moet ik er niet voor wegvluchten. Ik moet niet vluchten voor het feit dat ik gewelddadig ben – ontsnappen in de vorm van veroordeling of rechtvaardiging, of het benoemen ervan als gewelddadigheid. Benoemen is een vorm van veroordeling, van rechtvaardiging. Ik dien te beseffen dat de geest niet mag worden afgeleid van dit feit van gewelddadigheid, noch door de oorzaak ervan te zoeken, noch door het verklaren van die oorzaak, noch door het benoemen van het feit dat ik gewelddadig ben, noch door het te rechtvaardigen, te veroordelen of door te proberen er vrij van te worden. Dit zijn allemaal afleidingen van het feit van gewelddadigheid. Het moet voor de geest volkomen duidelijk zijn dat het niet mogelijk is te ontsnappen; er mag geen sprake zijn van een wilsactiviteit die zegt, ‘Ik zal het overwinnen’ – wil is zelf de essentie van geweld.

Sommigen hebben gezegd: ‘Je mag onder geen enkele omstandigheid je agressie uiten’. Dat betekent dat je een vredig bestaan leidt hoewel je wordt omringd door mensen die agressief en gewelddadig zijn. Maar hoe bevrijdt de geest zichzelf van zijn opgekropte geweld, aangekweekt geweld, zelfbeschermend geweld, agressief geweld, het geweld van competitie, het geweld van iemand proberen te zijn, het geweld van jezelf disciplineren volgens een patroon, het streven om iets te worden, de pogingen jezelf te onderdrukken en te tiranniseren, de wreedheid jegens jezelf met de bedoeling niet gewelddadig te zijn – hoe kan de geest zich van al deze vormen van geweld bevrijden?

De bron van geweld is het ‘ik’, het ego, het zelf, dat zich op talrijke manieren uitdrukt – in tegenstrijdigheid, in het streven iemand te worden, in de verdeling tussen het ‘ik’ en het niet ‘ik’, het bewuste en het onbewuste, het ‘ik’ dat zichzelf al dan niet vereenzelvigt met de gemeenschap of de familie, etcetera Het lijkt op een steen die in een meer wordt geworpen. De golven verspreiden zich steeds verder uit en in het midden bevindt zich het ‘ik’. Zolang het ‘ik’ in welke uiterst subtiele of grove vorm dan ook blijft voortbestaan, zal er geweld zijn. De wortel is de scheiding tussen de waarnemer en het waargenomene. De waarnemer zegt, ‘Ik moet me bevrijden van gewelddadigheid’, terwijl hij gewelddadig is – wat op hypocrisie wijst, valse schijn. Er zal aan conflict nooit een einde komen zolang er een scheiding bestaat tussen de waarnemer en het waargenomene. En die scheiding leeft in jezelf, in de vorm van het ‘ik’, het ‘zelf’, het ‘zelf’ dat zich probeert te onderscheiden van de anderen. 

We zijn in onszelf verdeeld, vol tegenstrijdigheid. We leven in fragmentatie. Een van deze vele fragmenten denkt dat het bevoegd is om waar te nemen. Hoewel het zich door vele associaties tot autoriteit heeft opgeworpen, blijft het een fragment, te midden van vele fragmenten. En dat ene fragment kijkt en zegt: ‘Ik begrijp het, ik weet wat de juiste handelwijze is’. In die verbrokkeldheid en tegenstrijdigheid verkeren de verschillende fragmenten in onderling conflict.

Het eerst waar het dus op aankomt is waar te nemen zonder waarnemer. Gewaarzijn zonder keuze betekent dat je je bewust bent van de kleur van iemands kleding zonder dat je zegt, ‘Ik vind het mooi’ of ‘Ik vind het niet mooi’. Dat je alleen maar waarneemt, dat je de beweging van je eigen denken gadeslaat zonder te veroordelen, zonder te rechtvaardigen, zonder te kiezen. Als je zo kijkt zul je zien dat er geen waarnemer is. De waarnemer is de censor, de Amerikaan, de katholiek, hij is het verleden. Als hij naar het verleden kijkt, kan hij niet anders doen dan verdelen, veroordelen en rechtvaardigen.

Het gaat er om de dingen te zien zonder scheiding. Weet je wat dit betekent, dat de geest niet langer bezig is met analyseren, maar feitelijk waarneemt, direct ziet en daardoor direct handelt? Het betekent een geest waarbinnen geen enkele verdeeldheid bestaat. Het is een totale, hele geest – een gezonde geest. De waarheid is niet ‘wat is’, dat ‘wat is’ is verdeeldheid, zwart en wit, de Arabieren en de Joden, al die ellendige dingen die in deze wereld gebeuren.

Naar jezelf kijken, naar een wolk, naar de schoonheid van een prachtige lente. Naar jezelf kijken zonder last van kennis. Naar jezelf kijken en op hetzelfde moment leren, zonder die accumulatie van leren, zodat de geest voortdurend in staat is in vrijheid waar te nemen. Alleen een jonge geest kan leren, niet de geest die beladen is met kennis. En leren betekent in jezelf onverdeeld waarnemen, zonder analyse, zonder de censor die een scheiding maakt tussen goed en kwaad, tussen ‘wat zou moeten’ en ‘wat niet zou moeeten’. Als je zo waarneemt, zal de geest ontdekken dat aan alle conflict een einde komt.

Jiddu Krishnamurti